TYT BİYOLOJİ KONULARI
1.Canlıların Ortak Özellikleri:
Canlılar, büyüme, çoğalma, tepki verme, adaptasyon, enerji kullanma, ölüm gibi ortak büyümeye sahiptir. Ayrıca yapılar, yapılar ve çevreleriyle etkileşim içindedirler.
2.Canlıların Temel Bileşenleri:
Canlılar, yapılardan oluşur. Hücreler, çekirdek, sitoplazma ve hücre zarından oluşan yapılarıyla canlıların temel yapı birimleridir. Genel olarak prokaryotik ve ökaryotik yapılar olmak üzere iki ana tip hücre bulunur.
3.Hücre ve Organeller – Madde Geçişleri:
Hücrelerde, organel olarak çalışan yapılar bulunur. Mitokondri, kloroplast, endoplazmik retikulum, golgi cihazları ve lizozom gibi organeller, hücrelerin farklı yerlerini yerine getirirler. Hücreler, besin, su ve diğer maddeler hücre zarı ve hücre içi yapıları aracılığıyla alır ve atıkları hayvanları verir.
4.Canlıların Sınıflandırılması:
Canlılar, organizasyon yapısına göre gösterir. En temel yapılar, depolama organizasyonları açısından prokaryotlar ( türevler, hayvanlar ve mantarlar) olarak yapılmaktadır. Ökaryotlar daha ileri bir organizasyon yapısına sahiptir ve çeşitli gruplara ayrılmıştır.
5.Hücrede Bölünme – Üreme:
Hücreler, büyüme ve üreme için üreme yeteneğine sahiptir. Hücre yapıları, mitoz ve mayoz olarak iki ana tipte gerçekleşir. Mitoz, somatik (beden) hücrelerini sağlarken, mayoz, üreme hücreleri (sperm ve yumurta) arasında genetik çeşitlilik oluşturmak için gerçekleşir.
6.Kalıtım:
Kalıtım, genlerin neslinden nesile aktarımıdır. Genler, DNA gruplarında kodlanmış olan kalıtımsal bilgileri taşır. Kalıtım, ebeveynlerden alınan genlerin birleşmesi ve farklı kombinasyonlarla yeni bir kişilerle gerçekleşir.
7.Bitki Biyolojisi:
Bitki biyolojisi, bitkilerin yapıları, işlevleri, büyüme süreçleri, üreme yöntemleri ve adaptasyonları gibi bitkilerin yaşamıyla ilgilenen bir bilim dalıdır. Bitki biyolojisi, bitkilerin anatomisi, fizyolojisi, genetiği, ekolojisi ve evrimi gibi birçok alt disiplini içerir. Bu disiplinler, bitkilerin nasıl büyüdüğünü, fotosentez yapma yeteneklerini, çevresel streslere nasıl tepki verdiklerini ve diğer organizmalarla olan etkileşimlerini anlamayı amaçlar. Bitki biyolojisi, tarım, ormancılık, ilaç endüstrisi, ekosistem restorasyonu ve biyoteknoloji gibi birçok alanda uygulama alanı bulur.
8.Ekosistem:
Ekosistem, canlı organizmaların bir arada bulunduğu ve birbiriyle etkileşim halinde olan canlı ve cansız unsurların oluşturduğu bir birimdir. Bir ekosistemde bitkiler, hayvanlar, mikroorganizmalar, toprak, su, hava ve diğer çevresel faktörler bulunur. Ekosistemler, her bir organizmanın ekolojik rolünü ve kaynak kullanımını içeren birçok besin ve enerji döngüsünü içerir. Bu döngüler, besin zincirleri ve besin ağları aracılığıyla enerjinin akışını sağlar. Ekosistemler, farklı tipteki habitatlarda bulunabilir, örneğin ormanlar, çayırlar, denizler, göller ve çöller gibi. İnsanlar da ekosistemlerin bir parçasıdır ve doğal kaynakları kullanarak ve ekosistemlere etki ederek onları etkileyebilirler. Ekosistemler, canlıların hayatta kalması ve çevrenin sürdürülebilirliği için önemlidir ve ekolojik dengeyi sağlamak için çeşitlilik ve etkileşim gerektirir.
AYT BİYOLOJİ KONULARI
1.Sinir Sistemi:
Sinir sistemi, vücudun iletişim ağıdır ve beyin, omurilik ve sinir liflerinden oluşur. Sinir sistemi, duyusal bilgileri alır, işler, yanıtlar üretir ve vücudun tüm fonksiyonlarını koordine eder. Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) ve periferik sinir sistemi (duyu organlarından gelen bilgileri taşıyan sinirler ve organlara giden komutları taşıyan sinirler) olmak üzere iki ana bölüme ayrılır. Sinir sistemi, kas hareketi, duyusal algı, düşünce, hafıza ve duygular gibi birçok işlevi kontrol eder.
2.Endokrin Sistem:
Endokrin sistem, hormonlar aracılığıyla vücuttaki hücresel faaliyetleri düzenleyen bir sistemdir. Endokrin sistem, bezler adı verilen özel dokular tarafından salgılanan hormonları kullanır. Bu hormonlar, kan dolaşımı yoluyla taşınarak hedef organlara ulaşır ve vücuttaki metabolizma, büyüme, gelişim, üreme, duygusal tepkiler ve enerji dengesi gibi birçok süreci kontrol eder. Endokrin bezleri arasında hipofiz, tiroid, pankreas, böbrek üstü bezleri ve cinsiyet bezleri gibi organlar bulunur.
3.Duyu Organları:
Duyu organları, dış çevreden gelen uyaranları algılamak ve bu uyaranları sinir sistemi aracılığıyla beyne iletmek için özelleşmiş organlardır. Göz, kulak, burun, dil ve deri gibi duyu organları, ışık, ses, koku, tat ve dokunma gibi çeşitli duyusal uyarıları algılar. Her bir duyu organı, belirli bir uyaran türünü algılamak için özelleşmiş hücreler ve yapılar içerir.
4.Destek ve Hareket Sistemi:
Destek ve hareket sistemi, vücudun yapısal desteğini sağlar ve kaslar ve kemikler aracılığıyla hareketi mümkün kılar. Kemikler, vücudun iskeletini oluşturur ve kaslara bağlanarak hareket sağlar. Kaslar, kasılarak kemikleri hareket ettirir. Destek ve hareket sistemi aynı zamanda eklemleri, kıkırdakları, bağları ve diğer destek dokularını içerir. Bu sistem, vücudun hareket etmesine, duruşunun korunmasına ve iç organların korunmasına yardımcı olur.
5.Sindirim Sistemi:
Sindirim sistemi, besinleri parçalayarak vücut tarafından emilimini sağlayan bir dizi organ ve yapıyı içeren bir sistemdir. Ağız, yemek borusu, mide, bağırsaklar, karaciğer, pankreas ve safra kesesi gibi organlar, besinlerin sindirimini gerçekleştirir. Sindirim süreci, besinlerin fiziksel ve kimyasal olarak parçalanmasını, besin maddelerinin emilimini ve atıkların vücuttan uzaklaştırılmasını içerir.
6.Dolaşım ve Bağışıklık Sistemi:
Dolaşım sistemi, kalp, kan damarları ve kanı içeren bir sistemdir. Kalp, oksijen ve besin maddelerini vücudun diğer bölgelerine pompalayarak dokulara oksijen ve besin sağlar. Kan damarları, kanın vücut boyunca dolaşımını sağlar. Bağışıklık sistemi ise, hastalıklara karşı koruma sağlayan bir savunma sistemi olarak görev yapar. Lenf düğümleri, beyaz kan hücreleri ve antikorlar gibi yapılar, patojenlerle (mikroplar) savaşır ve vücudun enfeksiyonlara karşı savunmasını sağlar.
7.Solunum Sistemi:
Solunum sistemi, vücudun oksijen almasını ve karbondioksit atmasını sağlayan bir sistemdir. Burun, soluk borusu, akciğerler ve diyafram gibi organlar, oksijenin alınmasını ve karbondioksitin atılmasını sağlar. Solunum süreci, nefes alma, gaz değişimi ve hücrelere oksijenin taşınmasını içerir.
8.Boşaltım Sistemi:
Boşaltım sistemi, vücuttaki atık ürünlerin uzaklaştırılmasını sağlayan bir sistemdir. Böbrekler, idrarın üretilmesi ve vücuttan atılmasıyla ilgili ana organlardır. Boşaltım sistemi ayrıca idrar torbası, üretra ve deri yoluyla da atık maddelerin atılmasını sağlar.
9.Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim:
Üreme sistemi, cinsiyete özgü organları ve bezleri içeren bir sistemdir. Erkek üreme sistemi testisleri, sperm üretimini sağlar, dişi üreme sistemi ise yumurtlamayı ve gebeliği mümkün kılar. Üreme sistemi, cinsiyet hormonlarının salgılanmasını, cinsel işlevleri ve üreme yeteneklerini kontrol eder. Embriyonik gelişim ise, döllenmiş yumurtanın embriyo haline dönüşmesini ve organların oluşmasını içeren süreçtir.
10.Komünite ve Popülasyon Ekolojisi:
Komünite ekolojisi, bir ekosistemin içindeki tüm organizmaların (bitkiler, hayvanlar, mikroorganizmalar) etkileşimlerini ve birlikte yaşama durumunu inceler. Popülasyon ekolojisi ise, aynı türden bireylerin bir araya gelerek oluşturduğu grupların yapısal ve fonksiyonel özelliklerini ve popülasyonların büyümesini, dağılımını ve etkileşimlerini inceler.
11.Genetik Şifre-Protein Sentezi:
Genetik şifre, DNA diziliminde kodlanan bilgiyi temsil eder. Bu şifre, hücrelerde protein sentezini yönlendirir. Protein sentezi, genetik bilginin mRNA aracılığıyla çevrilmek suretiyle amino asitlerin birleşerek proteinlerin oluşmasını sağlar. Bu süreç, hücrelerin büyümesi, işlevleri ve onarımı için hayati öneme sahiptir.
12.Fotosentez – Kemosentez:
Fotosentez, bitkilerin ve bazı bakterilerin güneş enerjisini kullanarak karbon dioksit ve suyu, oksijen ve besin maddelerine dönüştürdüğü bir süreçtir. Bu süreçte, bitkiler güneş ışığını klorofil pigmenti aracılığıyla emer ve karbon dioksit ile suyu, glikoz ve oksijene dönüştürürler. Kemosentez ise, bazı bakterilerin veya arkeaların kimyasal enerjiyi kullanarak organik bileşikler ürettiği bir süreçtir. Bu süreçte, oksijen yerine kükürt bileşikleri gibi inorganik maddeler kullanılır.
13.Hücresel Solunum:
Hücresel solunum, organik moleküllerin (genellikle glikoz) oksijen varlığında yakılmasıyla enerji üreten bir süreçtir. Hücrelerde gerçekleşen bu süreç, glikozun parçalanması ve ATP (adenozin trifosfat) gibi enerji taşıyıcı moleküllerin üretilmesini içerir. Hücresel solunum, mitokondride gerçekleşir ve oksijenin tüketilerek karbondioksit ve suyun oluşumuna yol açar.
